Als ze zien dat er een exemplaar gaat landen, rennen mijn kinderen dwars de tuin door. “Net een vliegtuig, mama!”. Met een niet-aflatend enthousiasme zoeken ze waar hij terecht is gekomen, waarbij ik gelaten accepteer dat de helft van mijn vrolijke zomerplanten sneuvelt. Lieveheersbeest – zomerplanten: 1-0.
Als ik in mijn omgeving vertel dat mijn volgende blog gaat over lieveheersbeestjes, word ik overspoeld met verhalen. Emmers vol hebben we vroeger verzameld met z’n allen. Trots toonden we onze krioelende buit aan iedereen, of ze hem nou wel of níet wilden zien. En als we ze niet konden zoeken, wilden we ze tekenen. Of kleien. Of figuurzagen. Het liefst in een t-shirt waar het beestje in vol ornaat opstond.
Waar we veel insecten eng of vies vinden, hebben lieveheersbeestjes een bijna iconische status. De kleine kever heeft ook veel mee: schattige naam, vrolijke kleuren, klein van stuk. Omdat we stiekem allemaal houden van het lieveheersbeestje, doen we vandaag een korte vraag-en-antwoordquiz over onze favoriete kever. Want zodra kinderen hem zien, komen de voorspelbare én voorstelbare vragen.
“Mam, hoezo heet het lieveheersbeest eigenlijk lieveheersbeest?”
Eerste verklaring:
Er zijn verschillende verklaringen, maar degene die ik het meeste tegenkom is dat de naam stamt uit de tijd dat de Germanen tot christenen bekeerd werden. De Germanen noemden het beestje ‘Freyafugle’, ‘vogel van Freya’. Freya was de Germaanse godin van de vruchtbaarheid en de schoonheid. Deze naam werd ‘verchristenlijkt’ tot lieveheersbeestje of onzelievevrouwebeestje. Ook de Engelse versie, lady bird, verwijst naar Maria.
Tweede verklaring:
Germanen? Freyafugle? Willem Wever heeft een veel spannender verhaal. “Lang geleden was er een man ter dood veroordeeld, omdat hij hoogstwaarschijnlijk iemand vermoord had. Voordat de beul zijn hoofd eraf wilde hakken werd hem gevraagd of hij een laatste wens had. Dat had hij niet. Maar toen de beul zijn bijl met een ferme klap wilde laten neerdalen, riep de man: “STOP! Er zit een beestje op mijn nek. Kunt u het beestje laten gaan, anders sterft het ook…” Iedereen vond dit zo aardig dat men niet meer geloofde dat hij een moordenaar was, maar een goede man, zonder kwade bedoelingen. Het beestje kreeg de naam `lieveheersbeestje’ omdat iedereen dacht dat het door onze lieve heer gestuurd was.”
Welke van de twee verklaringen wordt het? Jij mag kiezen.
“Papa, waarom heeft zo’n lieveheersbeestje dan stippen?”
In de natuur zijn rood, geel en zwart waarschuwingskleuren, een soort taal voor andere dieren. Ze betekenen: ‘Pas op, ik ben gevaarlijk of ik ben giftig, mij moet je niet opeten”. Een lieveheersbeestje is dus rood met zwart als waarschuwing. Handig, want andere dieren zien dat en laten het dan vaak met rust. Als het lieveheersbeestje in het nauw komt, laat het een gele vloeistof los die vies ruikt en heel erg vies smaakt. Vogels laten het lieveheersbeestje dan meteen vallen. Andere insecten die deze kleuren gebruiken om te waarschuwen zijn bijvoorbeeld de wesp met zijn zwart met geel. Er zijn trouwens ook zwart met gele lieveheersbeestjes.
“Oma, betekent zes stippen dat dit lieveheersbeest zes jaar oud is?”
Een lieveheersbeestje heeft tussen de 1 en de 21 stippen. Het aantal stippen zegt iets over het soort lieveheersbeestje: er zijn heel veel verschillende soorten, bij ons in Nederland alleen al zestig. Het lieveheersbeestje krijgt al zijn stippen tegelijk, dus het aantal stippen heeft niets te maken met de leeftijd. Vaak leeft het maar een jaar, dus als dit waar zou zijn, dan zouden ze allemaal één stip moeten hebben – en dat zou er toch raar uitzien!
Voor de echte speurders onder ons: een lieveheersbeestje met zeven stippen is een “inheems” beestje, eentje die altijd al in Europa voorkwam. Maar in je achtertuin kom je ook veel Aziatische soorten tegen. Die zijn eind vorige eeuw naar Nederland gehaald om te helpen tegen bladluis. Deze Aziatische soorten zijn over het algemeen wat groter dan hun Europese familie, ze komen voor in alle kleuren, met veel en weinig stippen en je kunt ze herkennen aan een deukje aan de achterkant van hun schild (hoe dat eruit zie zie je hier). Bij de Europese soort loopt het schild helemaal af.
Wil je zelf ontdekken waar de lieveheersbeestjes in jullie tuin vandaan komen? Kijk dan hier voor een handig overzicht
Ook nog leuk om te weten (gewoon, omdat het als ouder soms fijn is om meer antwoorden te hebben dan dat je kind vragen kan stellen)
Lieveheersbeestjes worden gezien als echte geluksbrengers. Vooral het bekende zevenstippelig lieveheersbeestje doet hiervoor vaak dienst. Het beestje staat zelfs symbool tegen zinloos geweld. Ze bijten of steken niet. Ze zien er mooi uit. Ze eten bladluizen. Wat wil je nog meer?
Dus: hier in huis zijn we in ieder geval fan. Op die platgetrapte hortensia’s na dan na dan…
Weten van welke fanclub wij nog meer lid zijn? Lees over het superleuke volkje van de hommel
Tot slot: de Ella and Jack card om te bewaren, mee te nemen of door te sturen
ellaandjackcardlieveheersbeestje
